Er zijn geen helden meer, mijnheer

‘In the future, everyone will be famous for 15 minutes’ wist Andy Warhol al.

Er zijn geen echte helden meer, dacht ik,  terwijl ik de tentoonstelling bekeek, geen Zeus, geen Alexander de Grote, geen Martin Luther King, geen Madonna, geen Cindy Crawford, geen Vincent van Gogh, geen Fred Astaire, geen Albert Einstein, geen Marilyn Monroe. Iedereen krijgt zijn 15 minuten in de maakbare maatschappij en verdwijnt dan weer in de vergetelheid van de middelmatigheid.

De vraag is of dat effectief een probleem is. Hebben we nog helden nodig? Wanneer mij de vraag zou gesteld worden wie mijn held is kan ik niet onmiddellijk iemand voor de geest halen.
Ik heb diep respect voor vele mensen, omwille van hun bovennatuurlijke intelligentie, hun uitzonderlijke talent, hun onweerstaanbare schoonheid, hun onnavolgbare invloed op de wereld. Maar het verafgoden, het dwepen, het adoreren, dat is me om een of andere reden vreemd.

Mensen hebben helden nodig zegt de psychologie, omdat we biologisch zo zijn ingesteld. Carl Jung opperde de idee dat we collectief onbewust bepaalde beelden, ideeën en gedachten, de zogenaamde archetypes, geërfd hebben. Ze geven ons een zekere moraliteit mee.
Ze zijn wat wij niet kunnen zijn, maar wat we graag zouden willen zijn, ze geven antwoorden waar wij ze schuldig moeten blijven. Ze doen ons dromen, ze geven ons hoop in moeilijke tijden.
Vandaar ook het succes van superhelden met bovennatuurlijke krachten, ze onthullen onze menselijke tekortkomingen. Ze stellen de kunst, de ‘goeie’ zaak, hun talent boven hun eigen egoïstische noden. Ze geloven in iets groters, no matter what.

In een wereld waarin we meer en meer in de filosofische hoek worden gedrumd dat we zelf verantwoordelijk zijn voor wat we bereiken en waar individualistische doelen de norm geworden zijn, en waar iedereen zijn 5 minutes of fame kan bereiken omdat alles en iedereen bereikbaar is geworden door de sociale media. We leven in een wereld waar een Kylie Jenner meer stemmers naar de stembus kan bewegen dan de campagne van de presidentskandidaat zelf. Een wereld waar youtubers en Tiktokkers die in hun tienerkamer zonder posters van Madonna zitten te lullen of belachelijke dansjes performen voor een scherm beroemder zijn dan mensen die effectief iets betekenen voor de mensheid, mensenrechten, armoede, wereldvrede of klimaat. Zijn dit de helden van vandaag?

Waar zijn die iconen van deze tijd? Is onze cultuur zo vluchtig geworden, of kan niemand nog echt vernieuwend zijn omdat alles al is gedaan? De Ariana Grandes en Nicky Minajes van deze tijd zie ik de tand des tijds niet trotseren en dat hoop ik zelfs ook niet. Zelfs Leonardo Di Caprio zal het niet halen, De Niro en Pacino misschien nog net wel. Obama misschien?

Als ik door de jukebox in mijn hoofd ga, passeert er enorm veel muziek van de jaren 50 tot nu de revue. Ik vroeg me vanmorgen af waar ik die muzikale en culturele bagage heb opgeraapt. Hoe wordt cultuur overgeleverd aan de volgende generatie en wie blijft er hangen? Hoe komt dat iedereen Van Gogh en Rubens kent, maar we bij de vraag wie de invloedrijkste kunstenaar is van de laatste 30 jaar toch al eens diep moeten gaan nadenken? Zal er ooit een boek geschreven worden nu dat binnen 2000 jaar nog zal gelezen worden? Zal er muziek zijn die een paar eeuwen overleefd? Zal er een kunstwerk zijn gemaakt in 2020 dat mensen in 2134 nog tot ontroering zal brengen?

Misschien heeft technologie de roem van de kunst ingenomen? De Steve Jobs, de Bill Gates en de Elon Musks - zijn dat de Van Goghs, de Monet’s en de Picasso’s van vandaag? Zij hebben de wereld  ingrijpend veranderd, maar is dat van het hetzelfde niveau als onze oude helden?
Alleen de tijd zal het uitwijzen.

Misschien is dit relaas alleen maar een uiting van het feit dat ik oud word, of cynisch.
Of misschien zijn we allemaal helden in ons eigen verhaal, en ook al zal dat verhaal de overlevering niet overleven. Dat wil niet zeggen dat ons leven het leven niet waard was. Laten we het daarop houden.